Giới thiệu về hệ thống chụp CLVT mạch máu não bằng máy chụp CLVT đa dãy

Bệnh viện Trẻ Em Hải Phòng là bệnh viện hạng I của thành phố hoa phượng đỏ, và là đơn vị được trang bị rất nhiều máy móc hiện đại cùng với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm đã điều trị khỏi cho hàng triệu bệnh nhi trong suốt thời gian qua kể từ khi thành lập đến nay. Khoa Chẩn đoán hình ảnh là một trong những khoa được trang bị hệ thống máy móc hiện đại như máy siêu âm màu 4D của Phillips và Hitachi, hệ thống chụp Xquang kỹ thuật số Shimadzu, máy chụp CLVT 64 dãy đầu dò của GE Healthcare Pte, máy chụp cộng hưởng từ 1.5T của Hitachi đã góp phần không nhỏ trong chẩn đoán các bệnh lý. Trong đó, kỹ thuật chụp CT mạch máu não là kỹ thuật tiên tiến dùng các phần mềm chuyên dụng (MIP, VR…) tái tạo ảnh hệ động tĩnh mạch não theo các hướng giúp các bác sĩ khảo sát được tình trạng mạch máu não, chẩn đoán chính xác cấu trúc mạch máu trong một số bệnh lý mạch máu não như phình mạch, hẹp động mạch não, dị dạng mạch máu não (AVM, DAVF…), huyết khối tĩnh mạch hay biến thể giải phẫu...Đây là phương pháp không xâm lấn có giá trị cao trong chẩn đoán bệnh và phát hiện sớm trong những trường hợp bệnh lý cấp tính từ đó đưa ra các phương pháp điều trị kịp thời.

1. Chụp CLVT mạch máu não là gì?

Chụp CLVT mạch máu não là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn giúp khảo sát các mạch máu não. Bằng phương pháp tiêm vào máu một lượng thuốc cản quang, sau đó sử dụng một máy quét để thu lại các hình ảnh của mạch máu và tái tạo hình ảnh đó bằng phần mềm ảnh 3 chiều trên máy tính. Lượng thuốc tiêm vào mạch máu sẽ được tính toán cho phù hợp với từng lứa tuổi và cân nặng của bệnh nhi, dữ liệu thu được sẽ được máy tính xử lý tái tạo hình ảnh của mạch máu, từ đó cho ra hình ảnh của mạch máu não rõ nét, giúp cho bác sĩ có thể đánh giá được những bất thường về mạch máu nếu có.

2. Chỉ định và chống chỉ định của chụp cắt lớp vi tính mạch máu não

2.1. Chỉ định chụp cắt lớp vi tính mạch máu não:

- Bệnh nhân đau đầu, yếu nửa người, nhìn mờ, nhìn đôi…

- Các trường hợp nghi bất thường mạch máu não như chảy máu dưới nhện, chảy máu nhu mô não, chảy máu não thất...

- Dị dạng mạch máu não, động kinh nghi do dị dạng mạch máu não

- Đột quỵ nhồi máu não.

- Các trường hợp dị dạng mạch máu vùng da đầu.

- Các trường hợp u màng não cần đánh giá nguồn mạch nuôi u...

- Theo dõi sau điều trị bệnh lý mạch máu não.

2.2. Chống chỉ định:

- Trong vùng thăm khám (sọ não) có nhiều kim loại gây nhiễu ảnh (chống chỉ định tương đối với các máy chụp cắt lớp vi tính thông thường).

- Người bệnh có thai (chống chỉ định tương đối).

- Người bệnh có chống chỉ định dùng thuốc cản quang có i-ốt như có tiền sử dị ứng với thuốc cản quang những lần trước đó, suy thận, suy gan nặng, cường giáp trạng chưa được điều trị ổn định....

3. Quy trình chụp CLVT mạch máu não

3.1. Chuẩn bị:

Người thực hiện: Bác sĩ và kỹ thuật viên chuyên ngành chẩn đoán hình ảnh.

Phương tiện dùng để chụp cắt lớp vi tính mạch máu não gồm có:

- Máy chụp cắt lớp vi tính đa dãy, máy bơm thuốc cản quang;

- Phim chụp, máy in và hệ thống lưu trữ hình ảnh;

- Thuốc cản quang iod tan trong nước;

- Vật tư: Bơm kim tiêm loại 10, 20 và 50ml; kim tiêm luồn 18-24G; bơm tiêm cho máy bơm thuốc cản quang; dung dịch sát khuẩn da và niêm mạc; nước muối sinh lý, găng tay, khẩu trang, bộ khay, bông gạc;

- Hộp thuốc và những dụng cụ cần thiết để xử trí tai biến trong trường hợp shock phản vệ khi tiêm thuốc cản quang.

Máy cắt lớp vi tính 64 dãy của hãng GE Healthcare Pte

Bệnh nhi:

- Người giám hộ bệnh nhi được giải thích rõ ràng về cách chụp và những tai biến có thể xảy ra khi tiêm thuốc cản quang

- Tháo bỏ các vật dụng như khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc... (nếu có);

- Cần nhịn ăn trước khi tiến hành chụp 4-6 giờ. Có thể uống nước nhưng không quá 50ml;

- Bệnh nhi nhỏ tuổi hoặc trẻ lớn quá kích thích, không nằm yên: Cho thuốc an thần hoặc gây mê trước khi chụp.

3.2. Các bước tiến hành

Tư thế người bệnh: Nằm ngửa trên bàn chụp, di chuyển bàn chụp vào trong máy với định vị tia sáng cho vùng thăm khám.

Kỹ thuật chụp:

- Tiến hành đặt tĩnh mạch bằng kim 18-24G, nối máy bơm tiêm điện 2 nòng (1 nòng thuốc, 1 nòng nước muối sinh lý). Lượng thuốc cản quang sử dụng thông thường khoảng 1- 2 ml/kg cân nặng;

- Chụp định vị;

- Đặt trường chụp sọ não theo một trình cho vùng thăm khám trên, dưới lều;

- Tiến hành cho phát tia X và xử lý hình ảnh đánh giá nhu mô não thu được trên màn hình trạm điều khiển, lựa chọn các ảnh cần thiết bộc lộ bệnh lý để in phim;

- Thực hiện test Bolus động mạch cảnh chung ở ngang mức đốt sống cổ C4 hoặc đa giác Willis;

- Lựa chọn thời điểm chụp dựa vào kết quả thực hiện test Bolus động mạch cảnh chung để phát tia X trong thì bơm thuốc, đặt trường chụp từ C4 tới hết đỉnh sọ;

- Hình ảnh thu được sẽ được dựng hình hệ thống động mạch não để bộc lộ bệnh lý bằng các chương trình MIP, VRT, MPR.

Nhận định kết quả:

- Tiêu chuẩn phim: Hình ảnh thu được cần rõ nét, không bị rung và nhiễu do cử động. Hiển thị được hệ thống động mạch não từ phần nền sọ tới vòm sọ.

- Bác sĩ đọc tổn thương, mô tả tổn thương và in kết quả.

Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính sọ não

3.3. Tai biến khi chụp cắt lớp vi tính mạch máu não:

Một số tai biến có thể xảy ra do tiêm thuốc cản quang như:

- Sốc phản vệ (tỷ lệ rất thấp: từ 1/350.000 - 1/400.000): Sau khi tiêm thuốc, trong vòng khoảng 1 giờ xuất hiện các triệu chứng như ngứa, mày đay, phát ban, phù mạch, nôn, co thắt phế quản gây khó thở, thở rít, phù thanh quản gây khó thở, rút lõm lồng ngực, tụt huyết áp, sốc, bệnh nhân có thể mất ý thức. Cần xử trí theo phác đồ chống sốc phản vệ của bộ y tế.

- Suy thận do thuốc cản quang: Là tình trạng xuất hiện suy thận cấp hoặc tăng mức độ suy thận xuất hiện sau khi sử dụng thuốc cản quang, trong đó cần loại trừ các nguyên nhân khác ảnh hưởng đến chức năng thận. Thường xuất hiện trong vòng khoảng 3 ngày sau khi sử dụng thuốc cản quang. Biểu hiện là tăng creatinin huyết thanh trên 25% hoặc 44 μmol/l (0.5 mg/dl)

- Cơn bão giáp: Là một tình trạng nặng, nguy hiểm đến tính mạng trên những bệnh nhi đang bị bệnh lý cường giáp. Chính vì vậy việc khai báo tiền sử bệnh trước khi chụp là rất cần thiết.

- Thoát thuốc cản quang ra khỏi lòng mạch: là tình trạng rò rỉ thuốc cản quang từ khoang nội mạch bình thường vào các mô mềm xung quanh. Các biểu hiện thường xuất hiện sớm ngay sau khi tiêm như đau khi chạm vào vùng tiêm, sưng tấy, phù, ngứa, căng tức da, thay đổi màu sắc da tại vùng tiêm. Cần báo ngay với nhân viên y tế nếu có các dấu hiệu trên.

Hiện nay, Khoa chẩn đoán hình ảnh bệnh viện Trẻ Em Hải Phòng được trang bị hệ thống máy chụp cắt lớp vi tính 64 dãy hiện đại của hãng GE Healthcare Pte có khả năng hỗ trợ chẩn đoán tốt nhất các bệnh lý mạch máu não từ đó phát hiện sớm các tổn thương và định hướng phương pháp điều trị cho bệnh nhi một cách kịp thời.

Khoa Chẩn đoán hình ảnh

BS CKI. Nguyễn Thị Tuyết Nga